Hoofdstuk 3: Melodie en harmonie
In het voorbeeld uit het vorige filmpje werd niet van de toonladder afgeweken: alle zeven tonen werden aangestipt, en je zult je wenkbrauwen niet vaak hebben opgetrokken. Maar wat gebeurt er nu als je die andere vijf tonen ook uitprobeert?
Harmonisch magnetisme
In het volgende filmpje maak je kennis met de magnetische werking van de akkoordtonen. Het wordt voorgedaan met een C-akkoord (c-e-g-b). Elk van de twaalf tonen binnen het octaaf wordt uitgebrobeerd. Je komt er dan achter dat de akkoordtonen meteen prima klinken (ze zijn groen gekleurd), andere noten klinken soms buitengewoon smerig en zijn daarom bruin. Dit soort noten willen bij voorkeur 'weg,' en hebben een bepaalde oplossingsrichting: ze willen liefst omhoog of omlaag, naar de dichtstbijzijnde akkoordtoon. Verder kom je noten tegen die weliswaar dissonant klinken, maar wel lekker kruidig (oranje). Paarse noten tenslotte willen niet perse oplossen, ze klinken rijk en zijn stabiel.
Een belangrijke les die je hieruit kunt leren is dat de oplossing voor een eventuele 'foute' noot altijd een halve toon hoger of lager te vinden is. Je hoeft dus nooit ver te zoeken als je onverhoopt een onhandige keuze maakt.
We hebben het hier voorgedaan met 1 akkoord. We doen niet voor hoe het kleurenplaatje er uit ziet met andere akkoorden, want dat is veel te leuk om zelf uit te zoeken. Ga bijvoorbeeld maar eens aan een piano zitten met het akkoord c-e-g-bes in je linkerhand, en probeer vervolgens met rechts zelf alle twaalf tonen 1 voor 1 uit. Je komt er dan achter dat sommige noten die je op c-e-g-b lelijk vond op c-e-g-bes prima klinken. Probeer ook nog eens met c-es-g-bes. Weer totaal anders.!
Akkoordsymbolen
In onze vergelijking met het bergbeklimmen zijn de bruine noten dus de glibberige stukjes waar je beter niet te lang op kan blijven staan. De akkoordtonen oefenen als het ware een soort zwaartekracht uit. Daarom is het best handig om te weten wat die akkoordtonen zijn, want dan weet je waar de ondergrond stevig is. In de meeste jazz en popmuziek wordt het akkoordenschema in zogenaamde symbolen weergegeven, zoals Cmaj7 voor c-e-g-b. Er zijn vier belangrijke akkoordtypes, er zijn 12 verschillende grondtonen. Als je dus de tonen van 48 verschillende akkoordsymbolen van buiten leert heb je een belangrijke basis gelegd voor het improviseren op onnoemelijk veel stukken. In onderstaand pdf-je vind je ze alle 48. Per kolom zie je dat er steeds maar 1 noot verandert. Met andere woorden: als je er 12 van buiten kent en kunt spelen op je instrument ben je eigenlijk al over de helft.
De belangrijkste akkoorden op een rijtje
(NB: pagina 1 is in vioolsleutel, pagina 2 in bassleutel)
Mollen of kruisen?
In sommige akkoorden is het een drukte van belang qua mollen of kruisen. Soms heeft notatie met mollen de voorkeur, soms doe je het liever met kruisen. In het midden van de pagina zijn de zogenaamde enharmonische varianten er extra bijgezet. G#m7 ziet er bijvoorbeeld overzichtelijker uit dan Abm7, maar C#maj7 zie je waarschijnlijk liever als Dbmaj7. Bedenk dan dat de symbolen meestal niet worden uitgeschreven en dat het zaak is de klank als het ware in je vingers te hebben. Of je het nu vanuit mollen of vanuit kruisen instudeert maakt uiteindelijk niet uit.
Het systeem
Voor de opbouw van de akkkoorden is het goed om te weten hoe de lagen van het akkoord heten:
- De onderste toon van het akkoord heet de grondtoon (Engels: root)
- De toon op de grondtoon heet de terts (third)
- De toon daar bovenop heet de kwint (fifth)
- De vierde toon heet de septiem (seventh)
Zou je verder willen stapelen - wat voorlopig echt nog niet nodig is - dan heten ze logischerwijs 9, 11 en 13. Dit zijn de zogenaamde toevoegingen: ze geven extra kleur aan het akkoord, maar je kunt het akkoord er niet echt een bepaalde kant mee opsturen.
Wie het leuk vindt om zich te verdiepen in het volledige systeem van akkoordsymbolen kan onderstaand pdf-je bestuderen. Kennis van intervallen is hier voor vereist.
Het systeem van akkoordsymbolen
